Заедничката земјоделска политика на Европска Унија

Заедничката земјоделска политика (ЗЗП) е програма на Европската унија што ја поддржува земјоделската продукција, руралниот развој и одржливоста на животната средина. Основана е во 1962 година со цел да обезбеди доволно храна, праведен приход за земјоделците и да промовира еколошки прифатливи земјоделски практики. Со текот на времето, ЗЗП претрпе значителни реформи за да одговори на новите приоритети, како што се климатските промени, биодиверзитетот и развојот на руралните средини. Во 2022 година, 40,95 милијарди евра беа потрошени за поддршка на приходите на земјоделците и на мерките за пазарот. Приближно 40% од трошоците на ЗЗП се наменети за климатски релевантни активности, поддржувајќи ги целите на Зелениот договор на ЕУ​. ЗЗП е создадена како одговор на недостигот од храна по Втората светска војна. Првично, таа се фокусираше на зголемување на продукцијата. Во 2000-тите, акцентот беше ставен на одржливоста и руралниот развој​.

Кој може да аплицира?: Земјоделците, агробизнисите и руралните организации може да аплицираат. Само ,,активни земјоделци" дефинирани според критериумите на ЕУ имаат право на поддршка, со дополнителни стимули за млади земјоделци и за помали фарми.

Производи што се субвенционираат: ЗЗП поддржува сектори како житарки, овошје, зеленчук, млечни производи, маслиново масло, вино и пчеларство.

Дистрибуција на средства: Плаќањата се извршуваат преку национални агенции, кои се задолжени да ги спроведат правилата на ЕУ и да ја осигураат исправноста на средствата​.

Аргументи во корист на ЗЗП

• Поддршка во приходите на земјоделците: ЗЗП обезбедува финансиска стабилност, особено за малите земјоделци што се соочуваат со пазарна нестабилност. Субвенциите им помагаат на земјоделците во ЕУ да останат конкурентни на глобалниот пазар.

• Еколошки придобивки: Еко-шемите поттикнуваат одржливи практики, како органско земјоделство и заштита на биодиверзитетот. Најмалку 40% од буџетот на ЗЗП се наменети за климатски активности.

• Развој на руралните средини: Финансиите за инфраструктура, за обуки и за диверзификација го оживуваат руралниот економски живот, исто како и инвестициите во обновливи извори на енергија во рурални области.

Аргументи против ЗЗП

• Нееднаква распределба на средствата: Големите агробизниси добиваат несразмерно голем дел од субвенциите. Во некои земји, најголемиот дел од субвенциите ги добиваат само неколку големи фарми.

• Еколошки загрижености: Иако ЗЗП промовира одржливост, нејзиното влијание во минатото вклучувало стимулирање на прекумерна продукција и исцрпување на ресурсите. Интензивните земјоделски практики доведоа до ерозија на почвата и губење на биодиверзитетот.

• Бирократија: Процесот за аплицирање може да биде премногу сложен за малите земјоделци.

  
  

ЗЗП е клучна за зачувување на земјоделскиот сектор во ЕУ, за обезбедување на сигурност на храната и за промовирање на руралниот развој. Сепак, балансирањето меѓу поддршката за земјоделците, заштитата на животната средина и избегнувањето на неефикасноста, останува предизвик. Успехот на ЗЗП ќе зависи од реформите што ќе го приоретизираат одржливиот развој и праведната распределба на средствата.

Иван Трајковски, студент на Економскиот факултет при УКИМ